Wat is een voorbeeld van positieve stress?

Leestijd: 6 minuten

Stress is een normaal onderdeel van het leven.

Hoewel we het als negatief beschouwen en het woord vooral gebruiken om slechte ervaringen te beschrijven, verwijst het eigenlijk alleen naar de reactie van ons lichaam en onze geest op uitdagingen. In feite is niet alle stress slecht voor u. Als u een marathon loopt, een project onder tijdsdruk uitvoert of spreekt in het openbaar, kunnen kortstondige stresshormonen uw stemming een boost geven, u stimuleren, uw prestaties verbeteren en u helpen om succes te boeken.

Wanneer we een stressvolle situatie zien als een kans in plaats van een bedreiging, kan deze positieve stress, ook wel ‘eustress’ genoemd (het tegenovergestelde van ‘distress’), ons vermogen vergroten om doelen te bereiken en angsten te overwinnen. Als we deze macht die we over potentiële stressfactoren hebben benutten zonder ons overweldigd te voelen, kunnen we veranderingen en persoonlijke groei realiseren. In de plaats van dat het onze geestelijke gezondheid schaadt, kan stress bijdragen aan ons mentale welzijn, doordat we ons gevoel van vastberadenheid en regie over ons eigen leven versterken.

Volgens de Britse liefdadigheidsinstelling voor geestelijke gezondheid MIND kan stress ons helpen om “actie te ondernemen, meer energie te krijgen en resultaten te behalen” ((How to manage stress))

Wat is stress?

Stress kan positief of negatief zijn.  Natuurlijk zijn bepaalde veelvoorkomende stressfactoren altijd schadelijk, zoals letsel en ziekte, overlijden van een familielid, conflicten op het werk of thuis en financiële of juridische problemen. De ene persoon heeft meer veerkracht en copingvaardigheden dan de andere, maar het feit blijft dat deze ervaringen helaas een negatieve invloed hebben op ons welzijn.

Desondanks erkennen zorgverleners uit de geestelijke gezondheidszorg steeds vaker dat stress ook voordelen oplevert. Onderzoek gepubliceerd in het World Journal of Medical Sciences heeft het volgende aangetoond:

“Stress is een beschermende reactie die een organisme helpt om te overleven in moeilijke omstandigheden en omgevingen. Van een perceptie van stress als reactie op sterke negatieve omgevingsinvloeden […] zien onderzoekers […] eustress nu als een actor die onze gezondheid en levensduur bevordert” ((The Eustress Concept: Problems and Outlooks))

Wat bedoelen we met positieve stress?

Positieve stress kan ons een gevoel van opwinding en hoop geven over de mogelijkheid om te presteren. Er zijn allerlei stressfactoren, zowel in ons persoonlijke als zakelijke leven, die waarschijnlijk een gunstig effect hebben op ons welzijn en onze geestelijke gezondheid.  Bijvoorbeeld:

• Starten met een nieuwe baan, een promotie krijgen of met pensioen gaan
• Trouwen of een gezin beginnen
• Verhuizen
• Op vakantie gaan
• Beginnen met een nieuwe hobby of nieuwe vaardigheden leren

We waarderen de positieve stress wanneer we onszelf uitdagen, ons buiten onze comfortzone begeven of nieuwe ervaringen opdoen. Dit kunnen fysieke, mentale of emotionele vaardigheden zijn. 

De term ‘eustress’, wat positieve stress betekent, werd in 1974 bedacht door de Hongaarse wetenschapper en Nobelprijs-genomineerde dr. Hans Selye, die baanbrekend onderzoek verrichtte. In zijn werk wees Selye op het verschil tussen de stress die een ‘gezond, positief, constructief resultaat’ kan opleveren, doordat deze onze capaciteiten en motivatie bevordert, en daartegenover het soort stress dat angst veroorzaakt en ons functioneren belemmert.¹

Verdere onderzoeken door psychologen Lazarus en Folkman suggereren dat het onze reactie is die bepaalt of we positieve of negatieve stress ervaren. Ze beschrijven hoe interne en externe factoren zoals onze persoonlijkheid, onze gezondheid en de hoeveelheid energie en ondersteuning die we nodig hebben, kunnen beïnvloeden of we een situatie zien als overweldigend of als een spannende uitdaging.²

Hoe reageert ons lichaam op stress?

De meesten van ons zijn bekend met de term ‘vecht-of-vluchtreactie’, die de reactie van ons brein en lichaam op bedreigingen beschrijft. Ons hart klopt in onze keel, onze ademhaling versnelt en onze bloeddruk stijgt, doordat we worden overspoeld door de stresshormonen cortisol en adrenaline. Ondertussen stroomt er glucose naar onze spieren, die ze vertelt paraat te staan en moedigt oxytocine ons aan om contact te zoeken met anderen die kunnen helpen. 

In kleine doses kunnen we deze fysiologische veranderingen ervaren als stimulerend in plaats van uitputtend. Ze zorgen voor een energieboost, versterken onze focus en geven ons de motivatie om succesvol te reageren op tegenslagen.

Wat zijn de factoren die ons helpen om positief te reageren op stress?

Volgens de Britse Stress Management Society: “Uw gedachten onder controle hebben vergroot uw vermogen om oplossingen te vinden voor uitdagende situaties en om effectiever om te gaan met stress. Wees meester over uw gedachten, dan zult u zich nooit meer afvragen hoe u met stress moet omgaan.” ((Assess your mindset))

Onderzoek naar positieve stress heeft verschillende veelvoorkomende eigenschappen aangetoond bij mensen die goed met stress kunnen omgaan, waaronder:

• Geloof in zichzelf en vertrouwen in hun capaciteiten
• Een mentaliteit van hoop en positiviteit
• Het idee dat ze macht en controle hebben in een situatie
• Hoge verwachtingen van zichzelf en anderen

Wat zijn de voordelen van positieve stress?

Zodra iemand positieve stress ervaart, neemt zijn of haar aanpassingsvermogen toe. Dit betekent dat er bij mensen door deze ervaringen letterlijk nieuwe verbindingen ontstaan in de hersenen, zodat ze succesvol kunnen zijn in de toekomst. Dit heeft voordelen voor onze eigenwaarde, onze motivatie en de kracht van ons lichaam en onze geest. Onze veerkracht neemt dan toe en we hebben het vertrouwen om opnieuw grenzen te verleggen wanneer er een nieuwe stressfactor ontstaat.

Gezondheidspsycholoog Kelly McGonigal, PhD, gaf in 2013 een van de populairste TED talks over positieve stress. Uit haar onderzoek blijkt dat wanneer mensen leren om anders over stress te denken, ze minder angstig en capabeler worden. McGonigal zegt:

“Kunt u gezonder worden door anders over stress te denken?  Volgens de wetenschap wel. Als gezondheidspsycholoog wil ik niet langer uw stress wegnemen, maar wil ik u beter met stress laten omgaan. Een van de eenvoudigste opvattingen of gedachten waarmee mensen stress als een positieve uitdaging gaan zien, is gewoon: ‘Ik kan dit aan. Ik heb er misschien geen controle over, maar ik kan dit aan.” ((Kelly McGonigal: Can We Reframe The Way We Think About Stress?))

Hoe zit het met positieve stress op het werk?

Uit een onderzoek in het European Journal of Work and Organizational Psychology over stress op het werk bleek dat werknemers naargelang hun mentaliteit anders reageren op de stressfactoren waarmee ze op hun werk te maken krijgen. Werknemers met een positieve stressmentaliteit zetten constructieve stappen om hun prestaties te verbeteren toen ze een grote werklast verwachtten. Door een goede planning en door de uitdaging als leermogelijkheid te zien, behaalden ze betere resultaten en hadden ze meer energie aan het einde van de werkdag.³

Uit onderzoek van Lepaya uit 2021 blijkt echter dat stress grote problemen kan veroorzaken in het bedrijfsleven. Het onderzoek wees uit dat meer dan twee derde van de Europese werknemers vindt dat ze meer input van hun werkgever nodig hebben om beter te leren omgaan met werkstress. Uiteraard draagt zich gesteund voelen door collega’s en leidinggevenden bij aan de geestelijke gezondheid en het welzijn van werknemers, wat vervolgens ook een positief effect heeft op de productiviteit en rentabiliteit van bedrijven.⁴

Hoe kan ik de kracht van positieve stress benutten en negatieve stress omzetten in een groeikans?

Vraagt u zich af hoe u dit allemaal in de praktijk kunt brengen, begin dan met het besluit om uzelf in uw persoonlijke leven uit te dagen. Schrijf u in bij een sportschool of probeer een nieuwe sport waarbij u uw grenzen verlegt. U kunt vrijwilliger worden of een liefdadigheidsproject opzetten, of u kunt lid worden van een club om nieuwe hobby’s en vaardigheden te leren. 

Begint u zich overweldigd te voelen, dan is een van de meest effectieve technieken om u mentaal te kalmeren en de controle terug te winnen het gebruik van positieve affirmaties, zoals ik ben kalm, ik ben ontspannen, uitdagingen helpen me te groeien, ik kan alles aan, ik ben sterk, ik kan alles bereiken. 

De Mental Health Foundation stelt de volgende tien stappen voor om de schadelijke gevolgen van stressvolle situaties te verlichten:

1. Herken wanneer stress een probleem veroorzaakt en negeer waarschuwingssignalen niet
2. Denk na over waar u wijzigingen kunt aanbrengen, prioriteiten kunt stellen en kunt delegeren
3. Bouw ondersteunende relaties op, zowel thuis als op het werk
4. Eet gezond
5. Drink minder alcohol, dit heeft namelijk invloed op angstgevoelens
6. Beweeg regelmatig om uw stemming te verbeteren
7. Neem de tijd om te ontspannen en zorg goed voor uzelf
8. Mediteer of beoefen mindfulness
9. Zorg voor een goede nachtrust
10. Wees aardig voor uzelf⁵

De top vijf uitspraken over stress van dr. Hans Selye

1. “Met de juiste instelling kan negatieve stress worden omgezet in positieve stress.”
2. “Stress is niet per se iets negatiefs, het hangt allemaal af van hoe u ermee omgaat. De stress van opwindend, creatief succesvol werk is gunstig.”
3. “Als u lang wilt leven, richt u dan op het leveren van bijdragen.”
4. “Niets verdrijft onaangename gedachten effectiever dan een bewuste focus op aangename gedachten.”
5. “Mensen moeten stress net zomin proberen te vermijden als dat ze eten, liefde of lichaamsbeweging zouden schuwen.”

Kortom, stress is voor ons allemaal een onvermijdelijk deel van het leven en het kan worden veroorzaakt door zowel positieve als negatieve situaties. Soms kunnen zelfs ongewenste voorvallen, als we ze kunnen beheersen, een positief resultaat hebben. We kunnen onszelf helpen door te zorgen dat we de eerste tekenen van stress herkennen en actie ondernemen om de eisen die aan ons worden gesteld te minimaliseren of onze copingvaardigheden te maximaliseren. Positieve stress, of eustress, kan onze prestaties verbeteren, onze vastberadenheid en ons optimisme vergroten en onze hersenen trainen om in de toekomst effectiever met uitdagingen om te gaan.

1. Hans Selye (1907–1982): Founder of the stress theory [↩]
2. Stress and Coping Theories [↩]
3. Mindset matters: the role of employees’ stress mindset for day-specific reactions to workload anticipation [↩]
4. Two-thirds Of European Employees Experience Excessive Work-stress [↩]
5. Stress [↩]